De werking van de hersenen is een complex en dynamisch gebeuren waarbij steeds informatie tussen de verschillende hersendelen wordt uitgewisseld. Het menselijk brein is opgebouwd uit meer dan honderd miljard zenuwcellen (neuronen) die met elkaar in verbinding zijn. Deze neuronen vormen een netwerk dat informatie uitwisselt door middel van kleine elektrische signalen. Hersenactiviteit is dus een elektrische activiteit en is daardoor ook meetbaar.
Tijdens een neurofeedbacktraining wordt deze hersenactiviteit gemeten en gereguleerd. De neuronen krijgen feedback (terugkoppeling) over hun functioneren. Door dit leerproces (operante conditionering) kunnen er nieuwe neuronale netwerken in het brein ontstaan. Dit wordt neuroplasticiteit genoemd (theorie van Hebb: what fires together, wires together).
Operante conditionering
Neurofeedback is gebaseerd op het principe van operante conditionering: een methode waarbij gedrag wordt beïnvloed door middel van beloning en “straf”. Tijdens een neurofeedbacktraining worden er sensoren op het hoofd geplaatst, waardoor in real time de hersenactiviteit gemeten en zichtbaar gemaakt wordt door middel van een EEG (Electro-EncephaloGram).
De hersengolven worden getraind door elke keer als tijdens de sessie de hersengolven de juiste activiteit laten zien, het brein een beloning krijgt in de vorm van een geluidje en een helder beeld van de film. Hierdoor wordt dit “goede gedrag” bekrachtigd en beloond. Echter, als de hersenen ongewenste hersenactiviteit laten zien, krijgt het brein “straf” doordat het geen positieve bekrachtiging meer krijgt in de vorm van geluid en het beeldscherm wordt wat donkerder, waardoor de film minder goed zichtbaar is.
Door het belonen van de juiste activiteit leert het brein de gewenste hersenactiviteit te genereren. Door op deze wijze herhaaldelijk te trainen wordt de hersenactiviteit blijvend gereguleerd en zullen de klachten afnemen. Een beter geheugen, grotere concentratie, minder pijnklachten, verbetering van de slaapkwaliteit en een beter functioneren zijn de meest gerapporteerde resultaten van neurofeedback.
Hersengolven
Ons brein produceert gedurende de hele dag en nacht hersengolven. Hersengolven zijn de elektrische activiteit van het brein waardoor onze hersencellen met elkaar kunnen communiceren en zo informatie kunnen doorgeven. Het meten van de hersenactiviteit is dus eigenlijk het meten van de elektrische activiteit van de hersencellen. De hersengolven zijn meetbaar op je hoofd. Net als muziek verschillende toonhoogtes heeft, verschillen hersengolven ook in hoogte. We noemen dat frequenties: het aantal golfjes of trillingen per seconde.
Hersengolven zijn te meten via een EEG (electro-encephalogram). Een EEG maakt de hersenactiviteit zichtbaar op een monitor door middel van sensoren op het hoofd.
Hersengolven hebben ieder hun eigen intensiteit en worden uitgedrukt in Herz (Hz), oftewel trillingen per seconde en kunnen opgedeeld worden in een spectrum van 0 (hele langzame hersengolven tot 42 Hz (hele snelle hersengolven).
Er is geen algemene overeenstemming over de precieze frequentie van de hersengolven. Het spectrum bestaat uit delta: 0,5-4 Hz (diepe slaap), Theta: -7 Hz (o.a. lichte slaap, dagdromen), Alpha: 8-12 Hz (ontspanning), Lobeta/SensoMotorisch Ritme (SMR) : 12-15 Hz (fysieke rust en senso-motorisch bewustzijn, ontspannen alertheid), Beta: 15-35 Hz. Onderverdeeld in 15-18 Hz: (intense actieve gedachten en concentratie) , Hibeta: 20-27 Hz en Gamma: 40-42 Hz.
Er zijn geen “goede” of “foute” hersengolven. Je hebt ze allemaal nodig. Er kunnen echter problemen ontstaan als je op het verkeerde moment de verkeerde hersengolven produceert. Mensen met klachten genereren vaak hersenactiviteit die niet passend is bij de taak.
Stel, je moet een lezing houden of een wiskunde proefwerk maken en je produceert langzame hersengolven waardoor je niet alert bent en de kans op fouten maken groot is. Je hebt dan een ondergeactiveerd brein en zou daardoor ook problemen kunnen ondervinden op het gebied van aandacht, concentratie en planning. Maar iemand met steeds te snelle hersenactiviteit (een overgeactiveerd brein) kan slaapproblemen ondervinden en kan last hebben van stressgerelateerde problematiek.
Samenvattend: neurofeedback kan je brein flexibeler maken en leert je hersenen om op het juiste moment de gewenste hersenactiviteit te produceren. Dit kan door hersenactiviteit te meten en te beïnvloeden door te belonen (feedback) bij de gewenste hersengolven.